I. ĐẶC ĐIỂM CHUNG
Đậu mùa khỉ (mpox) là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút đậu mùa khỉ gây ra, có khả năng gây dịch. Bệnh được ghi nhận lần đầu tiên vào năm 1958 trên các đàn khỉ được nuôi để nghiên cứu, do đó có tên là bệnh Đậu mùa khỉ. Trường hợp bệnh đầu tiên ở người được ghi nhận vào năm 1970 tại Cộng hòa Dân chủ Công Gô, kể từ đó bệnh Đậu mùa khỉ ở người trở thành bệnh lưu hành ở khu vực Trung Phi và Tây Phi.
Vi rút gây bệnh Đậu mùa khỉ là một loại vi rút DNA sợi đôi, hiện có 2 nhánh vi rút gồm nhánh Trung Phi và nhánh Tây Phi, trong đó nhánh Trung Phi thường gây bệnh nặng hơn và có khả năng lây lan nhanh hơn. Một số loài cảm nhiễm với vi rút Đậu mùa khỉ gồm sóc dây, sóc cây, chuột túi Gambian, động vật linh trưởng và một số loại khác. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa xác định được chính xác ổ chứa.
Bệnh Đậu mùa khỉ lây truyền từ động vật sang người, lây truyền từ người sang người khi tiếp xúc trực tiếp gần, lây qua vết thương hở, dịch cơ thể, qua quan hệ tình dục, giọt bắn lớn của đường hô hấp và qua tiếp xúc với các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. Sự lây truyền có thể xảy ra qua nhau thai từ mẹ sang thai nhi hoặc khi tiếp xúc gần trong và sau khi sinh.
Bệnh Đậu mùa khỉ có thời gian ủ bệnh thường từ 6-13 ngày, nhưng có thể dao động từ 5-21 ngày. Biểu hiện triệu chứng có thể khác nhau tùy thuộc vào từng giai đoạn bệnh, nhưng tương tự như bệnh Đậu mùa, các triệu chứng thường thấy là sốt, đau đầu, đau cơ, đau lưng, sưng hạch bạch huyết, ớn lạnh, mệt mỏi, phát ban có thể nhìn giống như mụn nước xuất hiện trên mặt, bên trong miệng hoặc ở các bộ phận khác của cơ thể như bàn tay, bàn chân, ngực, bộ phận sinh dục hoặc hậu môn. Bệnh có thể tự khỏi trong vòng 2-3 tuần, nhưng cũng có thể gây biến chứng nặng dẫn tới tử vong.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ tử vong khi mắc bệnh theo thống kê trước đây dao động từ 0-11% nói chung và cao hơn ở trẻ nhỏ. Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ (CDC Hoa Kỳ), tỷ lệ tử vong của bệnh Đậu mùa khỉ liên quan đến nhóm vi rút Đậu mùa khỉ nhánh Tây Phi là 1%, và có thể cao hơn ở những người bị suy giảm miễn dịch.
II. TÌNH HÌNH DỊCH BỆNH
Trên thế giới3 Trong năm 2024, đặc biệt trong 2 tháng gần đây, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã ghi nhận sự gia tăng cao bất thường số trường hợp mắc bệnh Đậu mùa khỉ (mpox) tại Cộng hòa Dân chủ Công Gô. Từ đầu năm đến nay, nước này đã nghi nhận khoảng 15.600 trường hợp mắc, trong đó có trên 537 trường hợp tử vong; vi rút mpox nhánh Ib (Clade Ib) đang là nhánh trội trong đợt dịch tại nước này, bước đầu ghi nhận có một số đặc điểm dịch tễ của bệnh khác biệt so với các đặc điểm dịch tễ trong vụ dịch trước đó xảy trong năm 2022-2024 tại khu vực châu Âu và một số quốc gia khác như các trường hợp mắc trẻ hơn (khoảng 50% ở độ tuổi dưới 15 tuổi, khoảng 39% trẻ dưới 5 tuổi), có sự lây truyền qua nhóm mại dâm nữ (7,5%) và có sự lây nhiễm trong các thành viên trong hộ gia đình. Ngoài ra, 04 nước giáp với Cộng hòa Dân chủ Công Gô (Burundi, Kenya, Rwanda and Uganda) đã lần đầu ghi nhận các trường hợp mắc mpox có yếu tố dịch tễ liên quan đến dịch bệnh mpox đang xảy ra tại Cộng hòa Dân chủ Công Gô. Hai nước khác ngoài khu vực châu Phi (Thụy Điển, Pakistan) cũng ghi nhận trường hợp mắc mpox nhánh Ib. Trước diễn biến của dịch mpox lần này và nguy cơ lây lan sang các quốc gia khác, WHO đã công bố tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng quốc tế (PHEIC) đối với dịch bệnh mpox ngày 14/8/2024.
2. Tại Việt Nam4: Từ đầu năm 2024 đến nay đã ghi nhận 49 trường hợp mắc bệnh Đậu mùa khỉ. Các ca bệnh đều là nam, tuổi trung bình là 32 (nhỏ nhất là 18 tuổi và lớn nhất là 53 tuổi). 84% ca bệnh tự nhận bản thân thuộc nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới; 55% bệnh nhân là người sống chung với HIV và 7% đang điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV.
3. Tại tỉnh Kon Tum: Đến nay chưa ghi nhận ca mắc bệnh Đậu mùa khỉ. Tuy nhiên, trước diễn biến phức tạp của tình hình dịch bệnh Đậu mùa khỉ ở người trên thế giới, tỉnh Kon Tum cần chủ động, tăng cường giám sát nhằm phát hiện sớm trường hợp mắc bệnh Đậu mùa khỉ đầu tiên để xử lý kịp thời, triệt để, tránh lây lan ra cộng đồng; góp phần bảo vệ tính mạng, sức khỏe người dân theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và hướng dẫn của Bộ Y tế.
4. Nhận định, dự báo
Hiện nay, tại tỉnh Kon Tum chưa ghi nhận trường hợp mắc bệnh Đậu mùa khỉ. Mặc dù vậy, dự báo thời gian tới, nguy cơ xuất hiện các ca bệnh, ổ dịch Đậu mùa khỉ rải rác trên địa bàn tỉnh là hoàn toàn có thể xảy ra, lý do:
- Do bệnh dịch đã xuất hiện ở nhiều quốc gia, sự giao lưu đi lại sẽ có xu hướng gia tăng giữa Việt Nam và các nước trên thế giới; đặc biệt là Kon Tum có cửa khẩu Quốc tế Bờ Y và có đường biên giới chung với Lào và Campuchia.
- Từ tháng 4/2022, Việt Nam nói chung và tỉnh Kon Tum nói riêng không còn áp dụng tờ khai y tế đối với hành khách nhập cảnh, vì vậy hành khách nhập cảnh vào địa bàn tỉnh thuận lợi, trong đó có các quốc gia đã ghi nhận ca bệnh Đậu mùa khỉ. - Hiện tại, Việt Nam cũng đã có sự xuất hiện của bệnh Đậu mùa khỉ. Nguy cơ bệnh có thể xâm nhập vào tỉnh ta thông qua giao thương, đi lại rất nhanh, rất thuận lợi của người dân tỉnh ta và các tỉnh khác trong nước./.
Xem thông tin chi tiết tại đây
Tăng cường phòng, chống bệnh Đậu mùa khỉ
Sau 49 ca mắc đậu mùa khỉ ở TP HCM, nên phòng bệnh như thế nào?
